کاربران در فضای مجازی بیشتر از سایت‌هایی نفع می‌برند که جنبه خدمات‌رسانی و اطلاعاتی برایشان داشته باشد.
سونیتا سراب ‌پور - «هدف از راه‌اندازی پلیس فتا حمایت از مردم در شبکه‌های اینترنتی است.» این بخش‌هایی از اظهارات محمد مهدی کارگر، کار‌شناس و عضو کمیته راهبردی پلیس فضایی تولید و تبادل اطلاعات یا فتا است.
به باور وی فشار تکنولوژی این روز‌ها باعث شده که تمام مسوولان کشور به فکر بالا بردن امنیت در این فضا باشند.

نیروی انتظامی هم یکی از این بخش‌ها است که وظیفه‌اش تامین امنیت عمومی جامعه است. براساس گزارش‌های منتشر شده، دبیرخانه پلیس فتا اواخر سال 88 تشکیل شده و کار رسمی خود را از فروردین 89 آغاز کرده است.

همچنین این پلیس به صورت رسمی در بهمن ماه سال گذشته هم افتتاح شده است.

آن طور که مسئولان این واحد پلیس اظهار می‌کنند نباید فعلا انتظار چندانی از فعالیت پلیس فتا داشته‌ باشیم. همچنین برای انتشار ارائه آمار و ارقام دقیق جرائم رایانه‌ای صورت گرفته طی یک سال گذشته هم باید کمی صبور باشیم؛ چرا که به گفته کارگر به راحتی نمی‌توان این آمار را منتشر کرد و قرار است آمار رسمی در سالگرد افتتاح پلیس فتا توسط مسوولان ارشد این پلیس اعلام شود.

برای آشنایی بیشتر با فعالیت و وظایف پلیس فتا با محمد مهدی کارگر، عضو کمیته راهبردی پلیس فتا به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید.

کمی در مورد نحوه شکل‌گیری پلیس فتا توضیح دهید؟
در حال حاضر دو قانون یعنی قانون تجارت الکترونیک و قانون جرائم رایانه‌ای در این حوزه وجود دارد و سندی هم به نام افتا (امنیت فضای تبادل اطلاعات) که دولت آن را تهیه و به نهاد‌های مربوطه آن ابلاغ کرده است. در این سند سازمان‌های اجرایی که در حوزه تامین امنیت حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات نقش دارند، موظف به انجام وظایفی شده‌اند. در این بین نیروی انتظامی هم دو وظیفه عمده بر عهده دارد، یعنی تشکیل پلیس فتا و تشکیل مرکز تشخیص جرائم فتا. در واقع در ابتدا، دبیرخانه پلیس بر مبنای قانون و سند ابلاغ شده از سوی دولت شکل گرفت و به مرور زمان اقدام به تشکیل ساختار، تعیین وظایف و ماموریت‌های خود کرد. در ‌‌نهایت این طرح به ستاد کل نیروهای مسلح ارائه شد و بعد از تصویب و بررسی توسط این نهاد، اقدامات نهایی برای شکل‌گیری این پلیس به نیروی انتظامی ابلاغ شد.

این پلیس دقیقا چه ماموریت‌ها و وظایفی را بر عهده دارد؟
فضای تولید و تبادل اطلاعات‌‌ همان فضای سایبر است. در واقع قرار است فتا جایگزینی برای این لفظ باشد. فضای سایبر شامل محتوا در اینترنت، تلفن‌ همراه، بازی‌های‌ رایانه‌ای، محتویات مالتی‌مدیا و حتی تلویزیون‌های ماهواره‌ای دیجیتالی می‌شود، اما فعالیت پلیس فتا بیشتر در حوزه اینترنت خواهد بود. از آنجایی که ما پلیس هستیم و وظیفه‌ اصلیمان ایجاد امنیت است، باید در کنار توجه به فضای فیزیکی به فضای مجازی هم توجه داشته‌ باشیم. در کنار ایجاد امنیت برای همه اقشار جامعه، پلیس وظیفه دارد امنیت در این فضا را هم برای همه ذی‌نفعان فضای سایبری که شامل کاربران، حوزه کسب‌وکار و دولت است تامین کند.

ماموریت ما در سه حوزه اصلی اقتصادی، ‌اجتماعی و فرهنگی خلاصه می‌شود. قبل از تشکیل این پلیس، با توجه به عدم آشنایی با این حوزه و نبود آمار و ارقام دقیق تصور می‌کردیم که عمده جرائم صورت گرفته در این فضا جرائم اخلاقی و فرهنگی است؛ اما با پیشروی در کار متوجه شدیم که بیشترین جرائم صورت گرفته در فضای اینترنتی ایران مربوط به جرائم اقتصادی است. طبق آماری هم که در افتتاح پلیس فتا اعلام شد81 درصد جرائم مربوط به جرائم اقتصادی است.
یعنی جرائمی مانند فیشینگ، کلاهبرداری اینترنتی، سرقت از حساب بانکی، هک، نفوذ بانکی مالی و... پس حوزه اصلی فعالیت پلیس فتا مربوط به جرائم اقتصادی است.

همچنین بخش دیگر مورد توجه پلیس فتا، مربوط به حوزه خرید و فروش داروهای غیرمجاز در فضای اینترنت است که این روز‌ها به شدت در حال افزایش است.
حتی در این زمینه همکاری‌های بین‌المللی را هم داشته‌ایم. یعنی توانستیم با کمک به پلیس اینترپل دست به کشف و شناسایی یک تشکیلات منسجم تولید و توزیع داروهای غیر مجاز از طریق اینترنت بزنیم. این جرم شاید به دلیل منافع مالی که در پی دارد اقتصادی به نظر برسد، اما از نظر ما جزو جرائم اجتماعی محسوب می‌شود؛ چرا که با عموم مردم و سلامت جامعه در ارتباط است. موارد اشاره شده حوزه کلی فعالیت پلیس فتا است.

قبل از شروع فعالیت پلیس فتا، پلیس دیگری‌هم در این زمینه فعالیت داشت به نام پلیس جرائم رایانه‌ای. آیا وجود چندین متولی در این حوزه به نوعی موازی‌کاری و سردرگمی کاربران را در پی نخواهد داشت.
به هیچ وجه. اداره کلی در پلیس آگاهی به نام اداره کل مبارزه با جرائم رایانه‌ای و خاص وجود داشت که از زمان تاسیس و شروع فعالیت پلیس فتا، این بخش کاملا منحل شد. البته اداره خاص این بخش هنوز وجود دارد، ولی بخش جرائم رایانه‌ای آن به همراه ماموریت، وظایف، پرسنل و... آن به پلیس فتا انتقال پیدا کرده است.

فعالیت پلیس فتا تنها در این سه حوزه خلاصه می‌شود؛ چرا که چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه این پلیس روی نظارت سایت‌ها و فیلتر کردن آنها هم نقش خواهد داشت. بله، ما هم در این زمینه نظارت داریم و این بخش هم جزئی از وظایف پلیس فتا است. چرا که یکی از اعضای کمیته تعیین مصادیق جرائم رایانه‌ای را پلیس فتا تشکیل می‌دهد. ما در جلسه‌های این کمیته شرکت می‌کنیم و در کنار دیگر اعضا اقدام به معرفی سایت‌هایی با محتویات مجرمانه می‌کنیم. همچنین به راحتی یک سایت فیلتر نمی‌شود؛ چرا که پس از اینکه اعضا سایت‌هایی با محتویات مجرمانه را کشف کردند، آن سایت را به کمیته تعیین مصادیق گزارش می‌کنند. سپس کمیته پس از بررسی و نظرسنجی از دیگر اعضا اقدام به فیل‌تر کردن آن سایت می‌کند.

دقت عمل در انجام این عملیات تا چه اندازه‌ای است؛ چرا که در حال حاضر به خاطر ضعف در سیستم نرم‌افزار فیلترینگ برخی سایت‌ها به اشتباه فیلتر می‌شوند.
درست است. دیدگاه پلیس فتا به این قضیه سلبی نیست. ما معتقدیم فیلترینگ باید بجا، هوشمندانه، ظریف و با رعایت حقوق صاحبان سایت انجام شود. برای جلوگیری از اشتباه در این زمینه هم در حال حاضر در کنار استفاده از نرم‌افزار فیلترینگ از گروه‌های رصد هم استفاده می‌کنیم.

صحبت از وجود گروه‌هایی به نام رصد کردید. رصد سایت‌ها توسط این گروه به چه شکل انجام می‌شود؟
به صورت کلی در فضای واقعی پلیس در مکان‌هایی که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است در حال گشت‌زنی است مانند راسته طلافروشان، بانک‌ها و... در واقع گروه رصد‌‌ همان کار گشت‌زنی در فضای فیزیکی را در فضای مجازی انجام می‌دهد.

برای خیلی از کاربران این سوال به وجود می‌آید که این گشت‌زنی در یک فضای کاملا مجازی به چه صورت است؟ و اینکه مناطق مهم در فضای اینترنتی به چه مناطقی گفته می‌شود و این مناطق چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اساس به وجود آمدن این پلیس تامین امنیت است. یعنی زمانی که کاربران قصد کسب درآمد از طریق اینترنت را دارند یا می‌خواهند از خدمات این سرویس استفاده کنند، بتوانند در کمال امنیت فعالیت خود را انجام دهند. کاربران در فضای مجازی بیشتر از سایت‌هایی نفع می‌برند که جنبه خدمات‌رسانی و اطلاعاتی برایشان داشته باشد.
پس ما در مکان‌هایی که کاربران بیشترین خدمات و ارتباط را دریافت می‌کنند که همین بخش‌ها هم مورد تعرض مجرمان است گشت‌زنی خواهیم کرد.

نحوه این گشت‌زنی برای خیلی‌ها قابل درک نیست. این گشت‌زنی به چه صورت است؟
گشت‌زنی عملیات خیلی پیچیده‌ای نیست و نمی‌توان توضیحات زیادی در مورد آن ارائه کرد. همان‌طور هم که اشاره کردم در حال حاضر در ابتدای راه هستیم و باید کمی سطح توقع مردم و رسانه‌های عمومی از ما کمتر باشد.

درست است ولی مگر شما از تجربه چند سال فعالیت پلیس جرائم رایانه‌ای استفاده‌ نمی‌کنید؟ چرا که آنها هم بخشی به نام گشت‌زنی اینترنتی داشتند.
نه این طور نیست. این بخش بیشتر پرونده‌هایی را که به آنها ارجاع داده می‌شد یا شکایت‌هایی که به آن‌ها واصل می‌شد، پیگیری می‌کردند.

ولی در زمان راه‌اندازی پلیس جرائم رایانه‌ای یکی از مواردی که برای بسیاری جالب بود گشت‌زنی اینترنتی بود که توسط این پلیس راه‌اندازی شده بود.
درست است، ولی آن گشت چندان تخصصی نبود. اما گشت اینترنتی فتا کاملا تخصصی است. در واقع پلیس فتا به بررسی زیرساخت‌های تجارت الکترونیک یا بانکداری الکترونیک می‌پردازد تا اگر این بخش‌ها دچار مشکل و ضعف امنیتی باشد به سازمان‌های مربوطه این مشکل را گزارش ‌دهد. بخشی از گشت‌زنی پلیس فتا توسط نیروی انسانی متخصص صورت می‌گیرد که از طریق روش‌های فنی و با استفاده از کامپیو‌تر نقاط مهم و پر بیننده را مورد بررسی و رصد قرار می‌دهد. اما بخش دیگر گشت‌زنی توسط نرم‌افزارهای هوشمند صورت می‌گیرد.

فارغ از بررسی‌های پلیس روی سایت‌هایی که بیشتر جنبه خدماتی برای کاربران دارند مانند سایت‌ بانک‌ها و... آیا پلیس فتا روی سایت‌های پربازدید‌کننده دیگر مانند سایت‌های اجتماعی هم نظارت دارد و این نظارت به چه صورتی است؟
ما پلیس هستیم و متولی امنیت عمومی. اما گاهی اوقات در حوزه‌هایی که مرتبط با امنیت ملی است وارد می‌شویم. بحثی که در حال حاضر روی شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود بیشتر متصل است با بحث‌هایی در زمینه جنگ نرم، عملیات روانی دشمن بر ضد کشور ایران و... این موارد جزو جرائم امنیتی و سیاسی است. در درجه اول پلیس به واسطه اینکه حافظ امنیت عمومی است و متولی برقراری امنیت عمومی هم است پس با جرائم عمومی‌تر سر و کار دارد. اما در صورت نیاز به این حوزه‌ها هم ورود پیدا می‌کند.

حدودا یک ماه گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه گروهی از طلاب و بسیجی‌ها برای بررسی و نظارت روی اینترنت و بیشتر روی شبکه‌های اجتماعی تحت آموزش قرار گرفته‌اند. فعالیت این گروه به نوعی باعث موازی کاری و به نوعی ایجاد تداخل در کار پلیس فتا نیست؟
خیر ورود این گروه چندان به پلیس فتا مرتبط نیست. همچنین من نمی‌توانم تایید یا تکذیب کنم که آیا سازمان‌های دیگری متولی اقداماتی این چنینی هستند یا خیر. اما به هر حال بسیج یا سپاه با توجه به ماموریت‌ها و شرح وظایفی که در قانون خودشان دارند ممکن است در بخش‌هایی وارد شوند.

چه تعداد نیروی انسانی کار رصد یا‌‌ همان گشت‌زنی در اینترنت را انجام می‌دهند و تخصص آنها در چه زمینه‌هایی است؟
به این سوال شما نمی‌توانم پاسخ دهم چرا که این‌ها اطلاعات درون سازمان پلیس فتا است، اما در مورد تخصص این گروه باید بگویم که اکثر آن‌ها ITMAN هستند. یعنی تخصص‌ آنها بیشتر در زمینه آی‌تی، کامپیو‌تر، ارتباطات، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و... است. همچنین سطح مدارک تحصیلی کارکنان حداقل لیسانس و یا فوق لیسانس است. پلیس فتا یک پلیس تخصصی است پس ماموریت‌های ما ایجاب می‌کند که از افرادی متخصص و باسواد استفاده کنیم.

در راه‌اندازی پلیس فتا آیا از طرح خاصی الگوبرداری شده است؟
قطعا همین‌طور است. ما از تجربه کشور‌های پیش‌قدم در این حوزه مانند ایالات متحده آمریکا، کره جنوبی، چین، روسیه استفاده کردیم. اما راه‌اندازی این پلیس تدبیر خودمان بود. چرا که راه‌اندازی این پلیس یا از طریق مشاهده تجربیات دیگر کشور‌ها امکان پذیر است یا انجام مطالعه تطبیقی و از آنجا که دیگر کشور‌ها سعی می‌کنند کمتر تجربیات خود را در اختیار دیگر کشورها‌ قرار دهند ما سعی کردیم از ابتکارات خودمان استفاده کنیم.

به عنوان آخرین سوال اگر در حال حاضر کاربران شکایاتی در این زمینه داشته باشند از چه طریقی می‌توانند اقدام کنند؟
اولین راه ارتباطی سایت فتا است. هر چند به دلیل متفاوت بودن این سایت و اینکه نباید به راحتی مورد سوء استفاده مجرمان در این فضا قرار بگیرد هنوز این سایت راه‌اندازی نشده است. اما به غیر از سایت کاربران می‌توانند از راه‌های دیگری هم مانند مراجعه به ایستگاه‌های پلیسی در رده‌های استانی پلیس فتا، ارتباط مستقیم با دادسرای جرائم رایانه و... اعلام شکایت کنند.

خبر رفع فیلتر فیس بوک صحت ندارد
بازار دیجیتال- هفته گذشته تعدادی از سایت‌ها اقدام به انتشار خبری مبنی بر رفع فیلتر شدن فیس‌بوک در آینده‌ای نزدیک کردند. اما کارگر، عضو کمیته راهبردی پلیس فتا، در گفت‌وگو با ما این خبر را تکذیب کرد.
وی معتقد است که رسانه‌ها در انتخاب تیتر لغزش‌هایی را مرتکب شده و بعضا به نوعی اظهارات معاون مبارزه با جرائم سایبری پلیس فتا را تحریف کرده‌اند. به گفته وی سیاست‌های نظام و کمیته تعیین مصادیق مجرمانه تعیین می‌کند که آیا این وب‌سایت و سایت‌های مشابه از فیل‌ر خارج شوند یا نه.